اقتصاد زمانه : مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران در مصاحبه با همشهری گفت: محدودیت‌های ایجادشده در دوره کرونا که اثرات مستقیم بر روابط اجتماعی و سلامت روان افراد گذاشته است، نقش پاتوق‌های محلی را به‌عنوان فضاهای باز شهری که با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، همچنان امکان بهره‌برداری دارند، در سطح محله‌ها دوچندان می‌کند. در این شرایط خاص که امکان حضور و استفاده از اماکن تفریحی سرپوشیده با محدودیت‌های جدی مواجه شده است، پاتوق‌های محلی همچنان پذیرای رده‌های مختلف سنی جوامع محلی هستند.

به گزارش اقتصاد زمانه به نقل از اداره ارتباطات و امور بین الملل سازمان نوسازی شهر تهران و به نقل از همشهری، شهرداری با ایجاد پاتوق‌های محلی جدید، به دنبال فضاهای مکثی است که باعث پرکردن ایام فراغت شهروندان، تعاملات اجتماعی و نشاط شهری به‌ویژه در ایام کرونا می‌شوند.
شهرداری تهران در صدد است تا ۲۰پاتوق محلی را در نقاط مختلف پیش از پایان سال۹۹ راه‌اندازی کند. برخی از این پاتوق‌ها امسال ساخته‌ شده‌اند اما قرار است با اقداماتی مانند ایجاد فضاهای مکث جدید، نصب مبلمان شهری نو، رنگ‌آمیزی، گلکاری و… حال و هوایی تازه پیدا کنند و آماده استقبال از نوروز۱۴۰۰ شوند. تعدادی دیگر هم در مرحله ساخت قرار دارند که از پیشرفت فیزیکی قابل توجهی برخوردارند. پیش از این نیز چند عرصه همگانی ازجمله میدانگاه امیرکبیر در محله شکوفه به بهره‌برداری رسیده و قرار است در ایام نوروز میزبان شهروندان و مراسم‌های ویژه باشند؛ میدانگاهی که فضایی با نشاط به محله بخشیده است.
شهرهای امروزی، تنهایی و انزوا را برای ساکنان خود به ارمغان آورده و آنطور که باید و شاید، نیاز شهروندان را برای تعاملات چهره‌به‌چهره فراهم نکرده‌اند. این را می‌توان از عبور شتاب‌زده آدم‌ها از کنار هم و سلام‌هایی که کمتر شنیده می‌شود فهمید. به‌خصوص که این روزها شیوع ویروس کرونا، بر این تنهایی و انزوا در شهرها افزوده است. برای همین نیاز به طراحی فضاهایی در شهر، برای افزایش تعاملات اجتماعی و ارتباطات چهره‌به‌چهره بیش از قبل ضرورت دارد. چنین فضاهایی می‌توانند نقشی اثرگذار در ارتقای سرزندگی و نشاط شهرها داشته باشند. یکی از این فضاها، پاتوق‌های محلی هستند. پاتوق‌های محلی فضاهایی جهت تعاملات اجتماعی و ایجاد خاطرات جمعی و حس تعلق شهروندان به شهر هستند. در تهران قدیم پاتوق‌های محلی نقش پررنگی در زندگی اجتماعی مردم داشتند، ولی به مرور زمان و با ساختمان‌سازی‌‌های جدید، پاتوق‌های قدیمی و پرخاطره محلی جای خود را به پارکینگ‌های عمومی و خیابان‌های پرتردد دادند.
طی ۲ سال اخیر مدیریت شهری به ایجاد و احیای عرصه‌های همگانی و پاتوق‌های محلی در شهر که باعث سرزندگی و نشاط شهری می‌شوند، توجه ویژه‌ای داشته است. به‌گفته متخصصان حوزه شهرسازی در زمان شیوع ویروس کرونا، به وجود چنین فضاهایی در شهر، افزایش تاب و توان شهروندان و بالارفتن روحیه جمعی بیش از پیش نیاز است.
مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران در این رابطه می‌گوید: “مهم‌ترین ویژگی پاتوق‌های شهری به‌ویژه در شرایط کرونا، فراهم‌سازی امکان حضور ساکنان محله‌ها در محیطی باکیفیت است. یعنی شهروندان گریزان از تنهایی، برای واردشدن به جمع و تعاملات اجتماعی، باید در یک فضا یا مکانی بروند که اجتماع آنها را بپذیرد و این پاتوق‌ها، امکان و فضایی را ایجاد می‌کند تا ارتباط و تعامل با همشهری‌ها و همسایه‌ها ایجاد شود.”
کاوه حاجی‌علی‌اکبری ادامه می‌دهد: “محدودیت‌های ایجادشده در دوره کرونا که اثرات مستقیم بر روابط اجتماعی و سلامت روان افراد گذاشته است، نقش پاتوق‌های محلی را به‌عنوان فضاهای باز شهری که با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، همچنان امکان بهره‌برداری دارند، در سطح محله‌ها دوچندان می‌کند. در این شرایط خاص که امکان حضور و استفاده از اماکن تفریحی سرپوشیده با محدودیت‌های جدی مواجه شده است، پاتوق‌های محلی همچنان پذیرای رده‌های مختلف سنی جوامع محلی هستند.”

سازمان نوسازی شهر تهران از سال۱۳۹۷ با توجه به ظرفیت دفاتر توسعه محله‌ای، اقدام به شناسایی فضاهای مستعد برای ساماندهی آنها و تغییر به فضاهای شهری در مقیاس محله‌ای کرد که پس از مرحله امکان‌سنجی و تعیین نوع نیازهای اولویت‌دار در آن محدوده، اقدام به طراحی فضاهای مذکور شد.
حاجی‌علی‌اکبری در این خصوص می‌گوید: «علاوه بر فضاهای خرد محلی که در سال‌جاری توسط سازمان نوسازی شهر تهران طراحی و اجرا شد،نقشه بیش از ۲۰ پاتوق برای اجرا در اختیار مناطق قرار گرفت. سعی می‌شود بسیاری از این پروژه‌ها پیش از پایان سال به‌بهره‌برداری کامل برسند. امکان دارد برخی از آنها هم در نیمه نخست سال۱۴۰۰ تکمیل شوند.» به‌گفته او همچنین ساماندهی و بهسازی ۴۰خیابان در سطح شهر نیز توسط این سازمان انجام شده که در آنها از گشودگی‌های فضایی موجود به‌عنوان فضای تعاملات اجتماعی بهره‌برداری خواهد شد.

ایجاد کانون‌های کوچک محلی با ۷۰ پروژه
مدیریت شهری تهران امسال با همکاری طراحان اقدام به طراحی بیش از ۷۰پروژه کوچک‌مقیاس شهری کرد که تمرکز آنها بر ایجاد کانون‌های محلی بوده است. ادامه این روند در آینده موجب می‌شود شبکه‌ای از فضاهای باز محله‌ای که بر اساس خواست شهروندان شکل گرفته‌اند، ایجاد شود و فرصت حضور ساکنان محله‌ها در عرصه‌های عمومی شهر به شکل مطلوب‌تری فراهم شود.
در این میان مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران درباره نقش چنین پاتوق‌ها و کانون‌های خرد محلی در ایام نوروز و افزایش سطح نشاط شهروندی می‌گوید: “شهر و فضاهای آن محمل فرهنگ‌های مردمی است و نوروز یکی از این جلوه‌های فرهنگی است. بی‌شک برپایی آیین‌های نوروزی، فضای زندگی انسان را دگرگون کرده و به آن رنگ دیگری می‌دهد. فرارسیدن بهار و پرطراوت شدن طبیعت، پاسداشت آیین‌های متنوع نوروزی و نیز گردشگری در این ایام، حال و هوای شهرها را دگوگون کرده و به آن رنگ تعلق می‌زند. در این میان پاتوق‌های محلی، به‌عنوان فضاهای مکث، می‌توانند مکانی برای برگزاری آیین‌های ایران باستان باشند و در روزهای نوروز محلی را برای گردهمایی ساکنان همجوار ایجاد کنند تا کودکان و بزرگسالان، اوقات فراغت خود را در این فضاها سپری کنند.”

انتظار مردم از پاتوق‌ها، ایجاد فضاهایی برای حضور و جبران خدمات تفریحی است
محمد زارع، کارشناس شهری: پاتوق‌های محلی شهر تهران براساس نیازسنجی‌ای که انجام شده، ‌به‌وجود آمده‌اند. در این زمینه دفاتر توسعه محلی در سطح محلات، به‌طور دائم با مردم در ارتباط هستند و نظرات آنها را دریافت می‌کنند.
سال گذشته سند توسعه محلات تهران را داشتیم. نیاز‌سنجی‌هایی انجام شد و مردم برای اینکه در محلات احساس تعلق کنند، یکسری نیازها داشتند. ازجمله پررنگ‌ترین آنها فضاهایی برای نشستن و حضور و در برخی موارد جبران کمبود خدمات تفریحی، ورزشی و… براساس ساختار محله بوده است. ایجاد پاتوق‌های محلی توسط مدیریت شهری به ‌تازگی اتفاق افتاده و برای ماندگاری نیاز به فرهنگسازی دارد. به علاوه یکی از مواردی که خوب است در ایجاد پاتوق‌ها رعایت شود، استفاده از فضاهای محلی است که از دیرباز در خاطرات اهالی ثبت شده‌اند و سال‌ها از آنها به‌عنوان پاتوق‌های محلی استفاده می‌شده است.

مکث
مشخصات پاتوق‌های محلی شهر تهران

منطقه۲ (محله فرحزاد): پل ذوالفقار (درحال ساخت)
منطقه۵ (محله کن): دژباغ کن
منطقه۷ (محله نظام‌آباد): فضای سبز ابریشم در خیابان بخشی‌فرد
منطقه۱۱: پاتوق سیمین و پاتوق سوزنبان
منطقه۱۲ (محله سنگلج): پاتوق اقاقیا
منطقه۱۳ (محله زاهدگیلانی): پاتوق زاهدگیلانی و پاتوق منصوری
منطقه۱۴ (محله صددستگاه): سه‌راه گلنما
منطقه۱۵: پاتوق‌های شیرین‌دخت، خاتون و درخشان
منطقه۱۶ (محله خزانه): فلکه اول خزانه، فلکه دوم خزانه، فضاهای اطراف زیرگذر ضربعلی‌زاده و پاتوق جوادیه
منطقه۱۷ (محله بلورسازی): مجموعه خدماتی ورزشی و تجاری به علاوه فضای سبز حاشیه بزرگراه چراغی
منطقه۱۹ (محله نعمت‌آباد): پاتوق رها
منطقه۲۰ (محله اقدسیه): باغ معین و پاتوق عموعباس (در حال ساخت)