سميرا امامي*

ايمونولوژي پزشکي (Medical Immunology) شاخه‌اي از علوم زيست پزشکي است که مطالعه ساختار و عملکرد سيستم ايمني بدن در تمام ارگانيسم‌ها را در بر مي‌گيرد. سيستم ايمني مهم‌ترين نقش را در شناخت بيماري‌ها ايفا مي‌کند و همچنين با انواع مختلفي از مکانيسم‌هاي دفاعي از بدن انسان در برابر عفونت‌ها محافظت مي‌کند. ايمونولوژي شامل کليه واکنش‌هاي فيزيکي، شيميايي و بيولوژيکي ارگانيسم در برابر مواد و ارگانيسم‌هاي خارجي است. سيستم ايمني به دو نوع تقسيم مي‌شود: ايمني ذاتي و ايمني تطبيقي. ايمني تطبيقي نيز خود به دو نوع تقسيم مي‌شود که ايمني هومورال و سلولي نام دارند.

ايمونولوژي پزشکي حوزه گسترد‌ه‌اي از زيست شناسي است که شامل مطالعه سيستم ايمني بدن است. سيستم ايمني همچنين به عنوان سيستم دفاعي بدن نيز شناخته مي‌شود. ايمونولوژي با عملکرد طبيعي و غيرطبيعي سيستم ايمني بدن سروکار دارد.

ايمونولوژي مطالعه سيستم ايمني بدن و شاخه بسيار مهمي از علوم پزشکي و بيولوژيکي به شمار مي‌آيد. سيستم ايمني بدن از طريق خطوط مختلف دفاعي، ما را از انواع عفونت‌ها محافظت مي‌کند. اگر سيستم ايمني بدن آن طور که بايد عمل نکند، مي‌تواند منجر به بيماري‌هايي از جمله خود ايمني، حساسيت و سرطان شود. هم اکنون مشخص شده است که پاسخ‌هاي ايمني در روند بسياري از اختلالات شايع که به طور معمول به عنوان بيماري ايمنولوژيک شناخته نمي‌شوند، نقش دارد. از جمله اين اختلالات مي‌توان به بيماري‌هاي متابوليکي، قلبي و عروقي و اختلالات عصبي مانند آلزايمر اشاره کرد.

گلبول سفيد

تصوير ۱: حمله گلبول‌هاي سفيد سيستم ايمني براي از بين بردن سلول سرطاني

«ايمونولوژيست» (Immunologist) شخصي است که سيستم ايمني بدن را، چه در انسان و چه در حيوانات، مورد مطالعه قرار مي‌دهد. سيستم ايمني بدن دفاع بدن در برابر بيماري‌ها را بر عهده دارد. به عنوان مثال، سيستم ايمني بدن شما چيزي است که با سرماخوردگي يا آنفولانزا مبارزه مي‌کند. ايمونولوژيست‌‌ها به بررسي نحوه عملکرد سيستم ايمني بدن، چگونگي تأثير عوامل محيطي بر عملکرد آن، چگونگي و چرايي اختلالات سيستم ايمني بدن و چگونگي درمان اين اختلالات مي‌پردازند.

چرا ايمونولوژي مهم است؟

از کار‌هاي پيشگام «ادوارد جنر» (Edward Jenner) در قرن ۱۸ که در نهايت منجر به ايجاد واکسيناسيون به شکل مدرن امروزي شد (واکسيناسيون نوآوري بود که احتمالا از هر پيشرفت پزشکي ديگري جان افراد بيشتري را نجات داده است)، تا پيشرفت ‌هاي علمي ‌بسياري در قرن ۱۹ و ۲۰ که به نوآوري‌هاي ديگري از جمله  پيوند اعضا ايمن، شناسايي گروه‌‌هاي خوني و استفاده گسترده از آنتي بادي‌هاي مونوکلونال در زمينه‌هاي مختلف پزشکي و مراقبت‌‌هاي بهداشتي ختم شد، ايمونولوژي چهره طب مدرن را تغيير داده است.

تحقيقات ايمونولوژيکي با تلاش‌هاي مداوم تحقيقاتي در زمينه ايمونوتراپي يا درمان‌هاي ايمني شناسي بيماري‌هاي خود ايمني و واکسن‌هاي عوامل بيماري‌زاي در حال ظهور، مانند ابولا، افق‌هاي درک ما در مورد چگونگي درمان بيماري‌ها و حل مسائل مهم بهداشتي را گسترش مي‌دهد. پيشرفت و درک انسان در مورد ايمونولوژي پايه براي کاربرد‌هاي باليني و تجاري ضروري است و کشف راه‌هاي نوين تشخيصي و درمان‌‌هاي جديد را براي مديريت طيف وسيعي از بيماري‌‌ها تسهيل کرده است. علاوه بر موارد فوق، همراه با پيشرفت فن‌آوري، تحقيقات ايمونولوژيکي نيز روش‌ها و ابزار‌هاي مهم تحقيقاتي مانند فلوسايتومتري و فن‌آوري آنتي بادي را ارائه داده است.

سيستم ايمني بدن

سيستم ايمني بدن، سيستم پيچيده‌اي از ساختار‌ها و فرآيند‌هايي است که براي محافظت از بدن در برابر بيماري تکامل يافته است. اجزاي مولکولي و سلولي، سيستم ايمني بدن را تشکيل مي‌دهند. عملکرد اين عوامل به دو گروه تقسيم مي‌شوند:

مکانيسم‌‌هاي ايمني ذاتي (Innate Immunity): مکانيسم‌هايي غيراختصاصي که به صورت ذاتي در يک ارگانيسم انجام مي‌شوند، ايمني ذاتي مي‌گويند.

مکانيسم ايمني اکتسابي (Adaptive Immunity): پاسخ‌هايي که در برابر انواع عوامل بيماري‌زا و سازگار با آن‌ها توسط سيستم ايمني بدن، ايجاد مي‌شود مکانيسم‌هاي ايمني اکتسابي مي‌گويند. در واقع اين نوع ايمني براي هر پاتوژن به صورت اختصاصي پاسخ ايجاد مي‌کند.

انواع ايمني

تصوير ۳: ايمني ذاتي، ايمني اکتسابي، ايمني ذاتي در ساعات اوليه بعد از ورود پاتوژن فعال مي‌شود، در حالي که ايمني اکتسابي بعد از چند روز از حضور پاتوژن در بدن فعال شده و آنتي بادي‌هاي اختصاصي مناسب توليد مي‌کند.

ايمونولوژي بنيادي يا کلاسيک شامل مطالعه مؤلفه‌‌هايي است که سيستم ايمني ذاتي و اکتسابي را تشکيل مي‌دهند.

مصونيت يا ايمني ذاتي

اولين خط دفاعي بدن ايمني ذاتي است که به صورت غيراختصاصي عمل مي‌کنند. يعني پاسخ‌هاي مکانيسم ايمني ذاتي هر چقدر هم که نوع عوامل عفوني متفاوت باشد، براي همه عوامل بيماري‌زاي احتمالي يکسان است.

ايمني ذاتي شامل موانع فيزيکي (به عنوان مثال پوست، بزاق و غيره) و سلول‌‌هاي سيستم ايمني (به عنوان مثال ماکروفاژ‌ها، نوتروفيل‌‌ها، بازوفيل‌‌ها، ماست سل‌ها و غيره) مي‌شود. اين عوامل هميشه براي دفاع و محافظت از بدن آماده هستند و از ارگانيسم براي چند روز اول عفونت محافظت مي‌کنند. در بعضي موارد، مکانيسم ايمني ذاتي براي حذف کردن پاتوژن کافي است، اما در موارد ديگر خط دفاعي اول دچار مشکل مي‌شود و نياز است که بدن از مکانيسم دفاعي دوم خود استفاده کند.

ايمني تطبيقي يا ايمني اکتسابي

​​اين مکانيسم دومين خط دفاعي بدن به شمار مي‌آيد که شامل ايجاد حافظه (در قالب سلول‌هاي لنفوسيت B خاطره) از عوامل عفوني است که بدن با آن‌ها روبرو مي‌شود، بنابراين مي‌تواند يک پاسخ تقويت شده خاص براي عامل بيماري‌زا يا ماده خارجي را ايجاد کند. ايمني تطبيقي ​​شامل آنتي بادي‌‌هايي است که به طور کلي پاتوژن‌‌هاي خارجي که به طور آزاد در جريان خون گردش مي‌کنند را به صورت اختصاصي هدف قرار مي‌دهند. سلول‌‌هاي T يا لنفوسيت‌هاي تي نيز در اين عمل درگير هستند، اين سلول‌ها مي‌توانند به طور مستقيم به سمت پاتوژن‌ها رفته و سلول‌هاي آلوده شده با پاتوژن‌ها را از بين ببرند يا به کنترل پاسخ آنتي بادي کمک کنند.

نقص ايمني و ايمني شناسي باليني

سيستم ايمني بدن يک سيستم بسيار تنظيم شده و متعادل است و وقتي تعادل آن دچار اختلال مي‌شود، انواع بيماري‌ها مي‌توانند بروز پيدا کنند. تحقيقات در اين زمينه شامل مطالعه بيماري‌ها است که در اثر اختلال در سيستم ايمني ايجاد مي‌شود. بخش اعظم تحقيقات ايمني شناسي باليني بر ايجاد روش‌هاي درماني جديد و درماني که مي‌توانند با تغيير در روش کار سيستم ايمني بدن، بيماري را کنترل يا درمان کند يا در مورد واکسن‌‌ها (عملکرد سيستم ايمني بدن و تقويت واکنش ايمني بدن در برابر عوامل بيماري‌زا خاص) تمرکز دارد.

روش الايزا

تصوير ۴: يکي از تکنيک‌هاي مورد استفاده در ايمونولوژي باليني، روش الايزا براي شناسايي آنتي‌ ژن و آنتي بادي است.

اختلالات نقص سيستم ايمني (Immunodeficiency Disorders)

اين اختلالات شامل مشکلات سيستم ايمني بدن است که توانايي آن در ايجاد راه دفاعي مناسب را مختل مي‌کند. در نتيجه، افراد داراي نقض سيستم ايمني، تقريباً هميشه با عفونت‌‌هاي شديد دست و پنجه نرم مي‌کنند که اغلب اين عفونت‌ها پايدار و عود کننده هستند و يا منجر به عوارض شديدي در بدن مي‌شوند، در بسياري از موارد نيز اين اختلالات به شدت ناتوان کننده و حتي کشنده مي‌شوند.

دو نوع اختلال نقص ايمني وجود دارد: نقص ايمني اوليه معمولاً از بدو تولد وجود دارد، به طور کلي يک اختلال ارثي به شمار مي‌آيد و نسبتاً نادر است. به عنوان نمونه‌اي از اين نوع ايمني مي‌توان به «نقص متغير ايمني» (Common Variable Immunodeficiency) يا (CVID) اشاره کرد. نقص ايمني ثانويه عموماً در طول زندگي ايجاد مي‌شود و ممکن است در نتيجه يک عفونت به وجود آيد، مانند ابتلا به بيماري ايدز که در نتيجه عفونت با ويروسHIV بروز مي‌يابد.

بيماري‌‌هاي خود ايمني (Autoimmune Diseases)

اين نوع از بيمار‌ي‌ها هنگام حمله سيستم ايمني بدن به سلول‌‌هاي خودي بدن اتفاق مي‌افتد. افرادي که از بيماري‌هاي خود ايمني رنج مي‌برند، داراي نقصي هستند که باعث مي‌شود آن‌ها نتوانند سلول‌هاي خودي را از مولکول‌هاي غيرخودي يا «خارجي» متمايز کنند.

اصول ايمونولوژي طيف گسترده‌اي از تست‌هاي آزمايشگاهي را براي تشخيص بيماري‌هاي خود ايمني فراهم کرده است. بيماري‌هاي خود ايمني ممکن است به عنوان بيماري‌هاي اوليه خود ايمني نيز شناخته شوند، از جمله اين بيماري‌ها مي‌توان از بيماري ديابت نوع ۱ نام برد که ممکن است از بدو تولد يا در اوايل زندگي بروز پيدا کند. برخي ديگر از بيماري‌هاي خود ايمني شامل بيماري‌هاي خود ايمني ثانويه هستند که در طول زندگي به دليل عوامل مختلف بروز مي‌يابند.

تصور مي‌شود که «آرتريت روماتوئيد» (Rheumatoid Arthritis) و «مولتيپل اسکلروزيس» (Multiple Sclerosis) متعلق به اين گروه از بيماري‌هاي خود ايمني باشند. همچنين، بيماري‌هاي خود ايمني مي‌توانند در مکان‌هاي خاصي از بدن ايجاد ‌شوند، مانند بيماري کرون که بر دستگاه گوارش يا مانند بيماري «لوپوس اريتماتوز سيستميک» (Systemic Lupus Erythematosus) يا (SLE) که بر دستگاه پوششي اثر مي‌گذارد.

آلرژي

آلرژي (Allergies) نوعي اختلال و حساسيت است و هنگامي ‌رخ مي‌دهد که سيستم ايمني بدن پاسخي در برابر مواد بي ضرر خارجي ايجاد مي‌کند و در نتيجه باعث آسيب به بافت‌‌هاي بدن مي‌شود. تقريباً هر ماده‌اي مي‌تواند باعث حساسيت (آلرژن) شود، اما معمولاً آلرژي بعد از خوردن انواع خاصي از مواد غذايي مانند بادام زميني يا از استنشاق ذرات موجود در هوا مانند گرده يا گرد و غبار در بدن به وجود مي‌آيد.

در واکنش‌هاي آلرژيک، بدن آلرژن‌‌ها را به عنوان مواد خطرناک تشخيص مي‌دهد و بلافاصله موادي را براي حمله به آن‌ها توليد مي‌کند. اين باعث مي‌شود سلول‌‌هاي سيستم ايمني بدن مواد شيميايي قدرتمندي مانند هيستامين را آزاد کنند که موجب ايجاد التهاب و بسياري از علائم مرتبط با آلرژي در بدن مي‌شود. ايمونولوژي در تلاش است تا آنچه را که در طي يک واکنش آلرژيک در بدن اتفاق مي‌افتد و عواملي که باعث ايجاد آن‌ها مي‌شود را شناسايي کند. اين امر بايد به روش‌هاي بهتري براي تشخيص، پيشگيري و کنترل بيماري‌هاي آلرژيک منجر شود.

آسم

آسم (Asthma) يک بيماري ناتوان کننده و گاه کشنده است که در آن راه‌هاي تنفسي بدن درگير هستند. به طور کلي وقتي سيستم ايمني بدن به ذرات استنشاق شده از هوا پاسخ مي‌دهد، مي‌تواند به مرور زمان منجر به ضخيم شدن مجاري هوايي در بيماران شود. اين پاسخ ايمني يکي از عوامل اصلي بيماري آسم است و به ويژه در کودکان شيوع دارد. در بعضي موارد دليل ابتلا به آسم يک عامل آلرژيک است، اما در بعضي موارد منشا پيچيده‌تر است که هنوز شناخت کافي در مورد آن‌ها وجود ندارد.

سرطان

سرطان بيماري است که با رشد و تکثير غيرطبيعي و کنترل نشده سلول‌ها همراه است و توسط مجموعه‌اي از مشخصه‌‌ها تعريف شده است که يکي از آن‌ها ظرفيت سلول‌‌هاي سرطاني براي جلوگيري از تخريب ايمني است. با آگاهي از اين که فرار از سيستم ايمني بدن مي‌تواند به سرطان کمک کند، محققان براي دست يابي به هدف سيستم ايمني بدن براي شکست دادن سرطان (سيستم ايمني درماني) به سمت دستکاري سيستم ايمني روي آورده‌اند. سيستم ايمني درماني سرطان به دنبال تحريک قدرت ذاتي سيستم ايمني بدن در مبارزه با بافت سرطاني عمل مي‌کند و به عنوان سلاح جديد ما در برابر انواع سرطان اميد بخش است.

کاربرد‌هاي ديگر دانش ايمني در برابر سرطان شامل استفاده از آنتي بادي‌‌هاي مونوکلونال است (پروتئين‌‌هايي که ساختار ويژه‌اي دارند و مستقيماً به يک پروتئين هدف خاص موسوم به آنتي ژن متصل مي‌شوند. نمونه‌اي از اين ماده «هرسپتين» (Herceptin) است که يک آنتي بادي مونوکلونال است که براي معالجه سرطان پستان و معده استفاده مي‌شود). علاوه بر اين، تعدادي از واکسن‌هاي موفق سرطان ايجاد شده است که مهم‌ترين آن‌ها واکسن HPV است.

پيوند (Transplants)

پيوند‌ها شامل انتقال سلول‌‌ها، بافت‌‌ها يا اندام‌‌ها از اهداکننده به گيرنده است. بارزترين مانع براي پيوند اين است که سيستم ايمني بدن اعضاي پيوند شده را به عنوان عامل مهاجم شناسايي کند. شناخت مکانيسم‌‌ها و خصوصيات باليني رد پيوند در تعيين نوع توصيه به درمان مهم است و براي تدوين استراتژي‌‌ها و دارو‌هاي جديد براي مديريت پيوند و محدود کردن خطر رد آن بسيار اهميت دارد.

واکسن‌‌ها (Vaccines)

واکسن‌ها عواملي هستند که به بدن مي‌آموزند تا از خود در برابر عفونت‌‌هاي ايجاد شده با عوامل بيماري‌زا و خطرناک مانند باکتري‌‌ها، ويروس‌‌ها و انگل‌‌ها محافظت کند. واکسن‌‌ها يک پيش نمايش خاص از يک عامل بيماري‌زا خاص هستند که سيستم ايمني بدن را تحريک مي‌کنند تا در صورت بروز عفونت، خود را آماده کند. به عبارت ديگر، واکسن‌‌ها حاوي يک عنصر بي‌ضرر از ماده عفوني هستند که سيستم ايمني بدن را براي ايجاد پاسخ، تحريک مي‌کنند و اين امر با توليد آنتي بادي آغاز مي‌شود.

سلول‌هايي که به واکسن پاسخ مي‌دهند، به منظور توليد آنتي بادي‌هاي اختصاصي وارد عمل شده و همچنين سلول‌ها يا لنفوسيت‌هاي خاطره را تکثير مي‌کنند. اين سلول‌هاي خاطره به محض مواجهه دوباره با عامل عفوني، به سرعت با توليد مقادير کافي آنتي بادي قادر به مقابله با اين تهديد هستند. پاتوژن‌‌هاي داخل بدن سرانجام از بين مي‌روند و از اين طريق عفونت با سرعت بيشتري خنثي مي‌شود. چندين بيماري عفوني از جمله آبله، سرخک، اوريون، سرخچه، ديفتري، کزاز، سرفه سرفه، سل و فلج اطفال به دليل کاربرد موفق واکسن‌‌ها، ديگر به عنوان تهديدي در دنيا محسوب نمي‌شوند.

ايمونولوژي دامپزشکي

ايمونولوژي دامپزشکي شاخه‌اي از ايمونولوژي است که به بهبود سلامت حيوانات اختصاص دارد. حيوانات نيز مانند انسان‌ها، دچار بيماري‌‌‌هايي مي‌شوند که شامل انواع بيماري‌هايي است که به وسيله عوامل مهاجم در بدن آن‌ها ايجاد مي‌شود يا بيماري‌هايي که از عدم کارکرد صحيح  سيستم ايمني بدن به وجود مي‌آيد. حيوانات وحشي، خانگي و انواع دام‌ها معمولاً در معرض طيف گسترده‌اي از باکتري‌‌هاي خطرناک، ويروس‌‌ها و انگل‌‌ها قرار دارند که زندگي آن‌ها را به خطر مي‌اندازد. عفونت‌‌هاي حيوانات مي‌توانند اثرات گسترده‌اي بر روي بخش‌‌هاي مختلف فعاليت و زندگي انسان، مانند توليد غذا و کشاورزي داشته باشند.

ايمونولوژي دامپزشکي

تصوير ۹: ايمنولوژي دامپزشکي يکي از شاخه ايمني شناسي پزشکي است بر بيماري‌هاي حيوانات تمرکز دارد.

علاوه بر اين، بسياري از عفونت‌‌هاي حيوانات مي‌توانند به طور طبيعي از طريق سد بين گونه‌‌ها موجب انتقال عفونت به انسان و برعکس شوند، فرايندي که به آن بيماري زُئونوز (Zoonosis) گفته مي‌شود. به عنوان مثال، عفونت‌‌هاي مورد مطالعه از جمله آنفلوانزاي خوکي و مرغي و همچنين بيماري مالاريا و لايم ناشي از انتقال عفونت از حيوانات و حشرات به انسان هستند. بنابراين بسيار مهم است که اين نوع بيماري‌‌ها به طور مؤثر کنترل شوند. اين اقدامات نه تنها از انتقال بيشتر عفونت بين حيوانات و انسان‌ها جلوگيري مي‌کند، بلکه پيامد‌‌‌هاي اجتماعي و اقتصادي بالقوه ويرانگر را نيز کاهش مي‌دهد.

ايمونولوژيست کيست؟

«ايمونولوژيست» (Immunologist) محقق و يا پزشک متخصص در زمينه ايمونولوژي است. بسياري از ايمونولوژيست‌‌‌ها در آزمايشگاه با تمرکز بر تحقيقات، در دانشگاه يا صنعت پزشکي و درماني (به عنوان مثال در صنعت داروسازي) فعاليت مي‌کنند. ساير ايمونولوژيست‌‌‌ها که به آن‌‌‌ها «ايمونولوژيست‌‌هاي باليني» (Clinical Immunologists) گفته مي‌شود، پزشکاني هستند که بر روي تشخيص و مديريت بيماري‌‌‌هاي سيستم ايمني مانند بيماري‌‌‌هاي خود ايمني و آلرژي تمرکز مي‌کنند.

موثر بر آن مطالعه مي‌کند.

ايمونولوژيست يک پزشک متخصص است که در مديريت مشکلات مربوط به سيستم ايمني بدن مانند آلرژي و بيماري هاي خود ايمني آموزش ديده است. پزشکان ساير زمينه‌هاي پزشکي، در صورتي که گمان کنند وضعيت پزشکي بيمار در ارتباط با سيستم ايمني بدن است، بيماران خود را به متخصصان ايمني شناسي ارجاع مي دهند.

تعداد کمي از متخصصان ايمونولوژيست، محققاني هستند که مدرک پيشرفته (يا کارشناسي ارشد يا دکترا) در زمينه ايمونولوژي دارند.در واقع با تحقيقاتي که متخصصان ايمني شناسي انجام مي‌دهند، دنياي پزشکي به درک بهتري از عملکرد سيستم ايمني بدن رسيده است، آن‌ها همچنين تحقيقاتي را انجام مي‌دهند تا دريابند که اگر سيستم ايمني بدن به درستي کار نکند، چه اتفاقي مي‌افتد و همچنين مي‌توانند روش‌هاي بهتري براي تشخيص و ارائه درمان در بسياري از شرايط ايمني ايجاد کنند.

ايمونولوژيست‌‌ها در بسياري از زمينه‌‌هاي مختلف تحقيقات زيست پزشکي و همچنين در مراقبت‌‌هاي بهداشتي، کشاورزي و نظارت بر محيط زيست فعاليت مي‌کنند.

ايمونولوژيست‌‌هاي کشور‌‌‌هاي توسعه يافته براي کمک به پيشگيري و حل معضلات عمده مرتبط با بهداشت و بيماري‌‌هاي جهاني، در حال همکاري با کشور‌‌‌هايي در حال توسعه جهان هستند. اين‌‌‌ مشکلات شامل بيماري‌‌‌هاي قابل پيشگيري با واکسن، بيماري‌‌‌هاي عفوني نوظهور، بيماري ايدز، مالاريا، بيماري‌‌‌هاي مقاربتي، سل، سرطان و ساير بيماري‌‌‌هاي عفوني کمتر شناخته شده است.

ايمونولوژيست چه کاري انجام مي‌دهد؟

متخصصان ايمونولوژيست براي جلوگيري از اختلالات سيستم ايمني مانند آلرژي شديد، آسم، لوپوس و آرتريت روماتوئيد، در زمينه مطالعه، تشخيص و درمان آن‌ها کار مي‌کنند. برخي از محققان ايمني شناسي پزشکي تنها در آزمايشگاه فعاليت مي‌کنند و به بررسي و شناخت سيستم ايمني، اجزاي تشکيل دهنده آن و همچنين چگونگي عملکرد آن مي‌پردازند.

ايمونولوژيست‌‌هاي باليني به طور مستقيم با بيماران کار مي‌کنند، افراد مبتلا به اختلالات سيستم ايمني را تشخيص داده و معالجه مي‌کنند و روش‌‌‌هاي جديد تشخيصي و درماني را ابداع مي‌کنند. برخي از آن‌‌‌ها در جلوگيري از رد پيوند عضو متخصص هستند. برخي ديگر در ساخت و توليد واکسن تخصص دارند.

ايمونولوژيست‌‌هاي محيط زيست بررسي مي‌کنند که چگونه مواد طبيعي و شيميايي موجود در محيط مي‌تواند بر سيستم ايمني بدن اثر بگذارد يا عوارض جانبي که اين عوامل بر سلامت بدن دارند در اختلالاتي مانند بيماري‌‌هاي قلبي عروقي، سرطان، آلرژي و آسم و اختلالات خود ايمني را مورد مطالعه قرار مي‌دهند.

آن‌‌‌ها ممکن است روي آلاينده‌‌هاي داخلي و خارجي تمرکز کنند. آن‌‌‌ها آزمايشاتي را انجام مي‌دهند تا بررسي کنند که چگونه واکنش‌‌هاي ايمني از آلاينده‌‌هاي محيط زيست و عوامل سبک زندگي و مکانيسم‌‌هاي مولکولي موجود در اين اثرات تأثير مي‌پذيرند. برخي از ايمونولوژيست‌‌هاي محيطي روي سيستم ايمني بدن حيوانات وحشي تمرکز مي‌کنند. تحقيقات آن‌‌‌ها مي‌تواند به ايجاد روش‌هاي درماني در تهديد‌‌‌هايي مانند سندرم بيني سفيد در خفاش‌‌ها يا بيماري قارچ ديگچه‌اي دوزيستان کمک کنند.

ايمونولوژيست در کجا کار مي‌کند؟

بسياري از ايمونولوژيست‌‌ها در دانشگاه‌‌ها تدريس و تحقيق مي‌کنند. برخي ديگر در مراکز تحقيقات پزشکي کار مي‌کنند، جايي که معمولاً در تحقيقات آزمايشگاهي شرکت مي‌کنند. برخي در شرکت‌‌هاي داروسازي و بيوتکنولوژي مشغول به کار هستند و در آنجا به پيشرفت محصولات و دارو‌‌هاي جديد پزشکي کمک مي‌کنند.

بسياري از دکترهاي ايمني شناسي پزشکي هستند که در مطب پزشکي کار مي‌کنند و بيماران مبتلا به بيماري‌‌هاي خود ايمني را معالجه مي‌کنند.

ايمونولوژيست‌‌هاي دامپزشکي عفونت‌‌ها، بيماري‌‌ها و شرايط ايمني در حيوانات را درمان و از آن جلوگيري مي‌کنند. ايمونولوژيست‌‌ها به طور معمول مانند پزشکان در طول تحقيق و درمان اختلالات ايمني به صورت تمام وقت کار مي‌کنند.

شغل ايمونولوژيست و نقش آن‌‌‌ها اغلب به نوع سازماني که براي آن کار مي‌کنند بستگي دارد:

متخصصان ايمونولوژيست شاغل در خدمات بهداشتي و درماني، پزشکان متخصصي هستند که در بررسي بيماري‌‌ها (آسيب شناسي) يا مطالعه آلرژي تخصص دارند. آن‌‌‌ها همچنين مي‌توانند محققي متخصص در آزمايشگاه باليني باشند.

ايمونولوژيست‌‌هاي شاغل در صنعت داروسازي و بيوتکنولوژي به توسعه محصولات جديد پزشکي و درماني کمک مي‌کنند. آن‌‌‌ها به طور کلي براي توليد محصولات جديد يا بهبود محصولات موجود با دانشمندان ديگر همکاري مي‌کنند.

ايمونولوژيست‌‌هايي که در دانشگاه‌‌ها به کار گرفته مي‌شوند، تقريباً در هر بخش از دپارتمان علوم زيستي در انجام تحقيقات براي افزايش درک ما از سيستم ايمني بدن مشغول به کار هستند. آن‌‌‌ها همچنين مي‌توانند به عنوان مدرس فعاليت کنند و دانشجويان را در دوروس ايمونولوژي آموزش دهند و در عين حال تحقيقات خود را نيز انجام دهند.

ايمونولوژيست‌‌هاي شاغل در علوم دامپزشکي، به عنوان ايمونولوژيست‌‌هاي دامپزشکي به شمار مي‌آيند که روش‌‌هاي بهتري را براي بهبود مراقبت از حيوانات با پيشگيري از بيماري و با ايجاد درمان براي آن دسته از حيوانات که دچار عفونت و بيماري‌هاي سيستم ايمني شده‌اند، ارائه مي‌دهند.

بسياري از بيماري‌‌ها هنگامي ‌ايجاد مي‌شوند که سيستم ايمني بدن به درستي کار نمي‌کند. ايمونولوژيست‌‌هاي تحقيقاتي سعي مي‌کنند درک کنند که چگونه و چرا سيستم ايمني بدن عملکرد ناصحيحي دارد و باعث بيماري مي‌شود. چنين بيماري‌‌‌هايي را مي‌توان به سه دسته زير تقسيم کرد:

نقص ايمني: هنگامي ‌رخ مي‌دهد که بخش‌‌هايي از سيستم ايمني بدن قادر به پاسخگويي مناسب به يک ماده يا ارگانيسم مضر خارجي نيستند.

خود ايمني: هنگامي بروز مي‌يابد که سيستم ايمني بدن به همان بافتي (بافت خودي) حمله کند که بايد از آن محافظت مي‌کند. اين نوع بيماري به دليل عدم موفقيت سيستم ايمني بدن در تشخيص بافت‌‌‌هاي خودي اتفاق مي‌افتد.

حساسيت: هنگامي ‌رخ مي‌دهد که سيستم ايمني بدن به طور نامناسب (گاهي اوقات خيلي شديد) به ترکيبات بي‌ضرر پاسخ دهد.

تحصيل در رشته ايمني شناسي پزشکي

رشته ايمني شناسي پزشکي يکي از زير شاخه‌هاي علوم زيستي است. در اغلب کشورها اين رشته از مقطع کارشناسي پذيرش مي‌شود اما در ايران رشته ايمني شناسي پزشکي در مقطع کارشناسي ارشد به بالا در دانشگاه‌ها تدريس مي‌شود. ايمونولوژي پزشکي يکي از رشته‌هايي است که توسط دانشگاه‌هاي مربوط به وزارت بهداشت و خدمات درماني ارائه مي‌شود. دانشجويان و فارغ التحصيلان برخي از رشته‌هاي زيست شناسي مانند زيست شناسي سلولي و مولکولي (تمام گرايش‌ها)، ميکروبيولوژي، بيوشيمي، بيوتکنولوژي، فيزيولوژي، زيست شناسي جانوري و علوم آزمايشگاهي مي‌توانند در آزمون کارشناسي ارشد رشته ايمني شناسي پزشکي شرکت کنند.

*کارشناس ارشد ايمني شناسي پزشکي