اقتصادزمانه : یکی از معتبرترین گزارش‌های مورد استناد صنعت حمل‌ونقل دریایی جهان، گزارش سالانه آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) است. براساس این گزارش، در سال ۲۰۲۳ تعداد ناوگان صنعت حمل‌ونقل دریایی تجاری جهان ۵۶ هزار و ۵۹۱ فروند است که کشور‌های چین، یونان، ژاپن، سنگاپور و اندونزی به ترتیب با ۸.۸ هزار فروند، ۴.۹ هزار، ۴ هزار، ۲.۸ هزار و ۲.۵ هزار فروند، در رتبه‌های اول تا پنجم قرار دارند. آلمان و نروژ با ۲.۱ و ۱.۹ هزار فروند در رتبه‌های ششم و هفتم قرار دارند. اما ایران نیز با ۲۵۳ فروند کشتی و سهم نزدیک به نیم درصدی، و سهم نزدیک به نیم درصد (دقیقا ۰.۴۵ درصدی) در رتبه ۳۲ جهان جای گرفته است. در این رتبه‌بندی، ترکیه با ۱۷۶۶ فروند یازدهم جهان است. امارات با ۱۲۸۵ فروند چهاردهم، عربستان سعودی با ۲۹۵ فروند سی‌ام، قطر با ۱۳۵ فروند در رتبه ۳۳، عمان با ۶۴ فروند و کویت با ۵۱ فروند به ترتیب در رتبه‌های ۳۴ و ۳۵ هستند. لازم به ذکر است آنچه در موارد بالا درخصوص ناوگان تجاری دریایی گفته شد، همگی مربوط به مالکیت کشتی‌ها بوده و شامل کشتی‌های با پرچم کشور‌ها نمی‌شود.
بر اساس گزارش آنکتاد، یونان بزرگ‌ترین ناوگان دریایی جهان از نظر ظرفیت حمل بار را داراست. ظرفیت جابه‌جایی بار دریایی این کشور ۳۹۳ میلیون تن است. پس از آن، چینی‌ها با ۳۰۲ میلیون دوم بوده، ژاپن با ۲۳۸ میلیون تن سوم، سنگاپور با ۱۴۱ میلیون تن چهارم و هنگ‌کنگ با ۱۱۷ میلیون تن پنجم است. کره جنوبی و آلمان نیز با ۹۷ و ۷۷ میلیون تن به ترتیب در رتبه‌های ششم و هفتم هستند. پس از آنها، تایوان و انگلستان با ۵۸ میلیون تن، در رتبه‌های هشتم و نهم قرار دارند.
در این رتبه‌بندی ناوگان دریایی ایران با ظرفیت ۱۹.۳ میلیون تن و سهم نزدیک به یک درصدی (دقیقا ۰.۸۶ درصدی) در رتبه ۲۳ جهان قرار دارد. در این رتبه‌بندی، ترکیه با ۳۷ میلیون تن ظرفیت و سهم ۱.۷ درصدی در رتبه ۱۶ قرار دارد. روس‌ها با سهم ۲۱.۶ میلیون تنی، در رتبه ۲۲ و یک پله بالاتر از ایران قرار دارند. هلند با رتبه ۲۴، فرانسه با ۲۵، عربستان با رتبه ۲۶، ایتالیا رتبه ۲۸، مالزی ۳۰، کانادا ۳۱، عمان ۳۲، نیجریه ۳۳، قطر ۳۴ و کویت با رتبه ۳۵، همگی پایین‌تر از ایران قرار دارند.
سهم ۱۴ بندر از تجارت ایران فقط ۲ درصد
یکی از موضوعات مهم در حوزه تجارت دریایی، ظرفیت بالای ایران در این حوزه است. موقعیت استراتژیک ایران در منطقه و وجود بنادر تجاری متعدد در شمال و جنوب کشور از یک طرف و شرایط حساس ایران که در طول چند دهه اخیر همواره با مسئله تحریم‌ها درگیر بوده و در کنار برخورداری از منابع سوخت‌های فسیلی، بر خورداری از یک ناوگان کشتیرانی قدرتمند را به امری اجتناب‌ناپذیر و البته ضروری تبدیل ساخته است. صنعت کشتیرانی ایران در طول سال‌های اخیر توانسته نیاز‌های ایران را چه در زمان تحریم‌ها و چه در زمان نبود تحریم‌ها تأمین نماید. در کنار آن توجه به این نکته اهمیت دارد که ایران از دو مسیر شمال و جنوب به دریا و تجارت دریایی متصل است؛ در‌واقع ایران به یکی از مهم‌ترین آبراه‌های جهان، یعنی خلیج فارس، دسترسی و تسلط نسبی داشته و حجم بسیار زیادی از کالا‌های تولیدی کشور از این راه صادر می‌شود. ضمن آنکه دریای خزر نیز راه ارتباطی بسیار مناسبی برای ارتباط و صادرات کالا به کشور‌های اوراسیا محسوب می‌شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش زیادی از ظرفیت‌های تجارت دریایی و بنادر ایران هنوز خالی و بلااستفاده است. براساس گزارش سازمان بنادر و دریانوردی ایران، در سال ۱۴۰۲ تجارت دریایی ایران توسط ۲۳ بندر انجام شده که بندر شهید رجایی با سهم ۵۳ درصدی از ۱۵۷ میلیون تن تخلیه و بارگیری بار، در رتبه اول قرار داشته است. بندر امام خمینی (ره) با سهم ۳۰ درصدی دوم بوده و بندر بوشهر با ۳.۱ درصدی، در رتبه سوم قرار داشته است. بندر امیرآباد با سهم ۳ درصدی، چابهار با ۲.۶ درصد، بندر لنگه با ۲.۲ درصد، خرمشهر با ۱.۸ درصد، انزلی و شهید باهنر هر کدام با ۱.۲ درصد، در رتبه‌های چهارم تا نهم جای گرفته‌اند. مابقی بنادر هرکدام سهم زیر یک درصدی در تجارت ایران داشته و مجموع ۱۴ بندر انتهایی از تجارت ایران زیر ۲ درصدی است. به عبارتی، درحالی دو بندر اول (شهید رجایی و بندر امام) سهم ۸۵ درصدی از تجارت ایران داشته که مابقی سهم چندانی از تجارت کشورمان ندارند. در سال‌های اخیر با اهمیت یافتن تجارت ایران و با کشور‌های اتحادیه اقتصادی اوراسیا و روسیه، بنادر شمال نیز فعالیت‌هایی را شروع کرده‌اند که گفته می‌شود هنوز ظرفیت‌های بالقوه آنها فعال نشده و بسیار جای کار و سرمایه‌گذاری دارند.
https://eghtesadezamaneh.ir/?p=111263
